( ΜΥΘΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ - 1365 μ. Χ. )
Η ιστορία των παρ' Έβρον περιοχών, από των μυθικών - ηρωικών χρόνων μέχρι του 1365 μ.Χ. διαγράφεται κοινή προς την λοιπήν Θράκην, χαρακτηρίζεται από τα: αυτά κατά εποχάς γνωρίσματα και συναδελφώνεται με την ιστορικήν πορείαν του Ελληνισμού κατά τας μεγάλας κοσμοϊστορικάς του παρουσιάσεις. Δεν πρόκειται περί ιδιαιτέρας Ιστορίας, αλλά περί απλώς συμβατικής διαιρέσεως, δια να δειχθή η συμμετοχή των παρ' Έβρον περιοχών εις την Εθνικήν ζωήν της πατρίδος μας. Ακολουθούμεν και εδώ την αυτήν προς την Θράκην κατά περιόδους εξέτασιν.
α) Κατά τους μυθικούς - ηρωικούς χρόνους (1500 - 800 π.Χ.) αι παρ' Έβρον περιοχαί μετέχουν εις τον ακμαίον Θρακικόν πολιτισμόν με κοινά ήθη, έθιμα, νόμους, εφ' όσον τα Θρακικά φύλα διατηρούν ακόμη εις μέγιστον βαθμόν τον τρόπον ζωής της Ινδοευρωπαϊκής - Αρίας ομοεθνίας. Κατά τους χρόνους αυτούς η επαφή των λοιπών Ελλήνων και των κατοίκων των παρ' Έβρον περιοχών επιτελείται εις τα κέντρα των λατρευτικών εκδηλώσεων, κατ' εξοχήν δε εις την Σαμοθράκην. Εδώ δια της λατρείας των Καβείρων θεών, Αλκύωνος και Ευρυμέδοντος, των οποίων η μητέρα ήτο Θράσσα, η μυστηριακή Θρησκεία των Θρακών και η πνευματική καλλιέργεια μετεδίδετο εις τους λοιπούς Έλληνας, εφ' όσον «έκαστος Έλλην εθεώρει απαράβατον καθήκον εις την ζωήν του να παρευρεθή τουλάχιστον μίαν φοράν εις την θρησκευτικήν πανήγυριν της Ελευσίνος ή Σαμοθράκης»(12). Κατάλοιπον του μεγαλείου των ηρωικών χρόνων της νήσου αποτελούν τα πελασγικά της τ ε ί χη, πελώριοι επιβλητικοί Βράχοι, φύλακες του Μύθου. Αι πρώται επαφαί Θρακών και λοιπών Ελλήνων εις τας παρ' Έβρον περιοχάς εδηλώθησαν με αντιστοίχους προς την άλλην Θράκην μύθους και συμβολισμούς. Ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας, η διάδασις δια των Συμπληγάδων Πετρών, η μεταγενέστερα παράδοσις περί Ορεστιάδος και Ορέστου, ο οποίος εξηγνίσθη λουσθείς εις την συμβολήν των τριών ποταμών Έβρου, Αρτίσκου και Τόντζου και ίδρυσεν την ομώνυμον πόλιν, ο μύθος περί του βασιλέως της Αίνου Πόλτυος, ο οποίος εφιλοξένησε τον Ηρακλέα, είναι συμβολισμοί της αρχαιοτάτης σχέσεως των κατοίκων παρά τον Έβρον και των άλλων Ελλήνων. Ονόματα Μυθικών Βασιλέων και ηρώων, όπως Κάσσανδρος, Πολυμήστωρ, Πείρος, Ιμβρασίδης, Μάρων, πόλεις αναφερόμεναι υπό του Ομήρου και προ αυτού ιδρυθείσαι, όπως Αίνος, Ίσμαρος, Ουσκουδάμα, τα «Σαμοθρηΐκια τείχη», δηλ. αι πόλεις Σάλη, Ζώνη, Σέρρειον, Μεσημβρία, είναι τεκμήρια της ακμής των περιοχών του Έβρου κατά τους Μυθικούς χρόνους.
β) Κατά τους ιστορικούς χρόνους (800 — 350 π.Χ.) αι παρ' Έβρον περιοχαί δέχονται την διείσδυσιν του Ελληνικού πολιτισμού, καθώς και η λοιπή Θράκη. Έλληνες άποικοι εγκαθίστανται κατά μήκος των Θρακικών παραλίων και φέρουν τον τρόπον διοικήσεως και ζωής των μητροπόλεών των. Μαρώνεια (540 π.Χ.), Αίνος, Άψινθος, Αφροδισιάς και κατά μήκος της Θρακικής Χερσονήσου Ελέους, Μάδυτος, Σηστός, Καλλίπολις, Πακτύη, άλλαι παλαιαί πόλεις και άλλαι νέαι, με τους αποίκους Έλληνας γίνονται εμπορικοί λιμένες αξιόλογοι και πολιτιστικά κέντρα ονομαστά. Το νέον στοιχείον του Ελληνισμού, εισχωρεί εις το εσωτερικόν, δημιουργούνται αι συνομοσπονδίαι, τα καλούμενα «κοινά», με σπουδαιότερον «κοινόν» το περιλαμβάνον τας αποικίας Ελεούντος, Μαδύτου, Σηστού κ.ά. Η Ελληνική γλώσσα γίνεται επίσημος γλώσσα και επικρατεί τόσον, ώστε αργότερον ο Δαρείος ο Α' εκστρατεύων κατά των Σκυθών (531 π.Χ.) εις τας πηγάς του πόταμου Τεάρου έστησε στήλην με Ελληνικήν και Περσικήν επιγραφήν. «απίκετο ελαύνων επί Σκύθας στρατού ανήρ άριστος τε και κάλλιστος, Περσέων τε και πάσης ηπείρου βασιλεύς» (13). Τα ισχυρά παρά τον Έβρον Θρακικά φύλα, Βέσσοι, Κορπίλοι, Κίκονες, Οδρύσαι έχουν να επιδείξουν δραστηριότητα και συμμετοχήν εις τον εκπολιτισμόν της Θράκης.
Ακολουθεί η εκστρατεία του Δαρείου του Α' κατά της Σκυθίας. Αι παρ' Έβρον περιοχαί δέχονται πρώται την Περσικήν κατάκτησιν. Αι πηγαί του ποταμού Τεάρου γίνονται επί τρεις ημέρας ο τόπος στρατοπεδεύσεως των Περσών. Η διάδασις από τον ποταμόν Α ρ τ ί σ κ ο ν μνημονεύεται υπό του Ηροδότου. Μετά την αποτυχίαν του Δαρείου εις Σκυθίαν, πριν διαπεραιωθή εις την Μ. Ασίαν, η πόλις Σηστός, της Θρακικής Χερσονήσου, γίνεται το τελευταίον στρατόπεδόν του.
Κατά την εκστρατείαν του Μαρδονίου εναντίον της Ελλάδος, το 493 π.Χ., την κοινήν μοίραν της Θράκης έχουν κατά πρώτον αι παρ' Έβρον περιοχαί. Δόλογκοι της Χερσονήσου ,Αψίνθιοι μεταξύ των ποταμών Μέλανος και Έβρου, Κίκονες και Σαπαίοι μεταξύ Έβρου και Νέστου υφίστανται λεηλασίας και κακώσεις από τον στρατόν των Περσών. Απέτυχεν όμως και αυτή και η νέα εκστρατεία του Ξέρξου ευρίσκει τας παρ' Έβρον περιοχάς υπό νέαν πάλιν δοκιμασίαν. Ο Ξέρξης διέρχεται δια της χώρας των Αψινθίων, προχωρεί εις την Αίνον και την Στεντορίδα λίμνην, στρατοπεδεύει εις τον Δορίσκον, πεδιάδα με ομώνυμον Φρούριον, το οποίον ίδρυσεν ο Δαρείος το 512 π.Χ., και εδώ κάμει την αλαζονικήν καταμέτρησιν του στρατού του. Καταλείπει υπάρχον τον «Μασκάμην τον Μεγαδόστεω», διαβαίνει τας παρ' Έβρον πόλεις Σάλην, Ζώνην, Σέρρειον, Μεσημβρίαν, κατακτά τα Θρακικά φύλα, πλην των Σατρών, τμήμα των οποίων ήσαν οι παρ' Έβρον Θράκες Βέσσοι. Μετά την ήτταν του Ξέρξου και την αποχώρησιν εκ της Ελλάδος αι παρ' Έβρον περιοχαί απελευθερώνονται. Το σημαντικώτερον παρά τον Έβρον φύλον κατά τους ιστορικούς χρόνους, των Οδρυσών, έχει να επιδείξη πολιτικήν δραστηριότητα, η οποία κορυφούται κατά τον Πελοποννησιακόν πόλεμον. Βασιλείς αυτών, όπως Τήρης, Σιτάλκης ο Α', Σεύθης ο Α', Κότυς ο Α', Αμάδοκος, Κερσοβλέπτης κ.ά. έμειναν εις την ιστορίαν.
γ) Κατά την περίοδον από 350 π.Χ. — 330 μ.Χ. αι παρ' Έβρον περιοχαί μετά της λοιπής Θράκης μετέχουν εις την ζωήν του Μακεδονικού Κράτους. Ο Φίλιππος ο Β' υποτάσσει τα Θρακικά φύλα και το σπουδαίον Βασίλειον των Οδρυσών. Ακολουθεί μακρά περίοδος ειρηνικής ζωής. Ο Μέγας Αλέξανδρος, ολίγον αργότερον, δέχεται την βοήθειαν του Σιτάλκου και του ιππικού του εις την προετοιμαζομένην εκστρατείαν. Η περιοχή του Μέλανος ποταμού και εν συνεχεία αι πόλεις Αφροδισιάς, Σηστός, Ελεούς είναι οι τελευταίοι Ευρωπαϊκοί σταθμοί του στρατού των Μακεδόνων. Ματαίως ο βασιλεύς των Οδρυσών Σεύθης ο Γ' εγείρει εις αποστασίαν κατά του Μ. Αλεξάνδρου τα παρ' Έβρον φύλα Βεσσών και Κορπίλων. Και πάλιν η ειρήνη αποκαθίσταται το 330 π.Χ. και η Θράκη όλη επιδίδεται εις το ειρηνικόν της έργον. Τότε και καθ' όλην την διάρκειαν των Ελληνιστικών χρόνων κορυφούται η πνευματική καλλιέργεια των παρ' Έβρον περιοχών. Η ελληνική γλώσσα, τα ελληνικά ονόματα, αι συνήθειαι είναι πολύ διαδεδομένα, όπως μαρτυρούν επιγραφαί «ακόμη και εις την άνω κοιλάδα του Έβρου, ως δεικνύει επιγραφή του 3ου π.Χ. αιώνος» (14). Μετά την εισβολήν εις την Θράκην των Γαλατών και την διαπεραίωσίν των εις Μ. Ασίαν, το 197 π.Χ. αι παρ' Έβρον πόλεις Αίνος και Μαρώνεια καταλαμβάνονται από τον Φίλιππον τον Ε'.
Εις την επακολουθήσασαν σύγκρουσιν Μακεδόνων και Ρωμαίων αι παρ' Έβρον περιοχαί δια του Βασιλέως των Οδρυσών Κότυος του Β' μετέχουν εις την μάχην της Πύδνης παρά το πλευρόν του Μακεδόνος Περσέως, υποτάσσονται εν συνεχεία εις τους Ρωμαίους με σχετικήν όμως ελευθερίαν. Κατά την περίοδον ταύτην η φυλή των Βέσσων επαναστατεί εναντίων των Ρωμαίων και των Θρακών βασιλέων, οι οποίοι διετέλουν υπό Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν, και μετά πολυετείς αγώνας αρχικώς νικηφόρους καταβάλλεται (7 π.Χ.). Η σχετική ελευθερία των παρ' Έβρον περιοχών επέτρεψε μίαν πρωτοφανή εξελληνιστικήν κίνησιν και εν γένει πνευματικήν καλλιέργειαν, η οποία κορυφούται επί της Βασιλείας Κότυος του Δ' και Κότυος Ε' μεταξύ των ετών 12 — 28 μ. Χ. Πρωτεύουσα του Κράτους των η Βιζύη. Εις αυτήν συρρέουν ρήτορες λογοτέχναι, ζωγράφοι, μουσικοί, ο ίδιος ο Κότυς Ε' χαρακτηρίζεται ως ο μόνος εστεμμένος ποιητής της αρχαιότητος. «Και μετά τον Κότυν Δ' εξηκολούθησεν ο εξελληνισμός της χώρας ραγδαίως, ότε δε μετά τίνα έτη η Θράκη είχεν αποβή Ρωμαϊκή Επαρχία, ευρέθη αυτή τελείως εξελληνισμένη. Τα Θρακικά γένη αφήκαν τας τοπικάς των ονομασίας και συνεχωνεύθησαν όλα εις εν ομοιογενές Έθνος, το Ελληνικόν»(15). Κατ' αυτόν τον τρόπον εξηγείται πώς πόλεις λαμπραί της Ρωμαϊκής περιόδου εις την Θράκην και τον Έβρον, όπως Αδριανούπολις, Τραϊανούπολις, Φιλιππούπολις, Βιζύη, Αυγούστη. Τραϊανή, Πλωτινούπολις κ.ά. ζουν δημόσιον και ιδιωτικόν βίον κατ' εξοχήν Ελληνικόν.
δ) Κατά την τελευταίαν υπό εξέτασιν περίοδον (330 - 1365 μ.Χ.), της ενδόξου Βυζαντινοκρατίας, αι παρ' Έβρον περιοχαί αποτελούν τον συμβολικόν χώρον της νίκης του Χριστιανισμού κατά της Ειδωλολατρείας, εφ' όσον εδώ, εις την πεδιάδα της Αδριανουπόλεως επετεύχθη η σημαντική νίκη του Κωνσταντίνου κατά του Λικινίου, αλλά και τον χώρον συνεχών επιδρομών των Βαρβαρικών φύλων. Η στενωτάτη γεωγραφική σχέσις προς την Βασιλεύουσαν υπεχρέωνε ηθικά τον Έβρον να ακολουθήση την κοινήν μοίραν του Βυζαντίου.
Η νέα διοικητική διαιρεσις της Θράκης δίδει σπουδαίον ρόλον εις τας παρ' Έβρον πόλεις, Αδριανούπολιν, Φιλιππούπολιν, Αίνον, διότι γίνονται πρωτεύουσαι μεγάλων Επαρχιών. Το πλήθος των Βαρβαρικών επιδρομών αναχαιτίζεται εις τα Βυζαντινά Κάστρα, άφθονα εις τας περιοχάς αυτάς. «Σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων από την Αλεξανδρούπολιν υπάρχουν τα χαλάσματα δέκα (10) τουλάχιστον Βυζαντινών οχυρών». (16)
Όλα τα Βαρβαρικά φύλα, τα οποία λεηλατούν την Θράκην φθάνουν μέχρι του Έβρου. Το 378 μ.Χ. Ούννοι και Γότθοι συγκρούονται με τον Αυτοκράτορα Ουάλεντα εις την ιστορικήν μάχην της Αδριανουπόλεως και αποκρούονται. Ολίγον αργότερον οι Οστρογότθοι υπό τον Αλάριχον λεηλατούν τον Έβρον. Το 395 μ.Χ. οι Γότθοι δια των παρ' Έβρον περιοχών φθάνουν μέχρι της Κωνσταντινουπόλεως. Το 441 μ.Χ. οι Ούννοι υπό τον Αττίλαν καταλαμβάνουν την Φιλιππούπολιν και Αρκαδιούπολιν και εξαναγκάζουν το Βυζάντιον εις συνθήκην. Το 545 μ.Χ. οι Σκλαβηνοί νικούν παρά την Αδριανούπολιν τους Βυζαντινούς και φθάνουν μέχρι του Αναστασιανού τείχους. Η νικηφόρος προέλασις του Βασιλείου του Β' του Βουλγαροκτόνου φέρει και εις τας παρ' Έβρον περιοχάς την ελευθερίαν.
Και όταν η Θράκη κατελήφθη από τους Σταυροφόρους Φράγκους (1204 μ.Χ.) αι παρ' Έβρον περιοχαί ως λεία των νικητών διαμελίζονται. Την Αδριανούπολιν λαμβάνουν οι Βενετοί, την Αίνον οι Γατελούζοι, το Διδυμότειχον οι Κουρτεναί κλπ. Αι νήσοι Σαμοθράκη, Ίμβρος, Τένεδος υποφέρουν πολλά από τους Φράγκους. Με τας επιδρομάς των Καταλανών αι σφαγαί, αγοραπωλησίαι δούλων, αι δηώσεις είναι άνευ προηγουμένου. Μόνον μερικαί πόλεις Αδριανούπολις, Διδυμότειχον, χάρις εις τας φρουράς και τα κάστρα των αποφεύγουν την συμφοράν.
Ευρισκόμεθα ήδη εις τους τελευταίους χρόνους της Βυζαντινής Θράκης. Το 1348 — 49 μ.Χ. ο Σουλτάνος Ορχάν εξαπολύει από την Καλλίπολιν τα στίφη των Τούρκων μέχρι Μακεδονίας. Το 1359 μ.Χ. ο Σουλτάνος Μουράτ ο Α' αρχίζει την κατάκτησιν. Το Διδυμότειχον καταλαμβάνεται και γίνεται πρωτεύουσα του Ευρωπαϊκού Τουρκικού Κράτους. Το 1361 μ.Χ. ακολουθεί η Αδριανούπολις. Η γενναία άμυνα της Βυζαντινής Φρουράς εξουδετερώνεται και η Κωνσταντινούπολις χάνει τον λαμπρόν προμαχώνα της. Το 1363 μ.Χ. Φιλιππούπολις παραδίδεται εις τον στρατηγόν Λαλασσαχίν. Μόνον ολίγα μέρη των παρ' Έβρον περιοχών αγωνίζονται ακόμη. η Αίνος και η Σαμοθράκη. Με την κατάληψιν της πρώτης το 1456 μ.Χ. και της δευτέρας το 1462 μ.Χ. κλείει οριστικά η λαμπρά περίοδος της Βυζαντινής Ιστορίας. Η νέα τροπή των πραγμάτων θα εμφανίση εις την Θράκην και τον Έβρον τας προγονικάς αρετάς της καρτερίας και υπομονής κατ' αρχάς, της αγωνιστικότητος κατόπιν, και μέσα από τας ποικιλόμορφους αντιξόους συνθήκας θα κάμη να λάμψη ο νέος Ελληνισμός με το φωτοστέφανον του τραγικού και του ήρωος.
12. Γεωργίου Ι. Γιαννακάκης, Ιστορία Θράκης σελ. 21.
13. Ηροδ. IV, 91.
14. Νικηφόρου Μοσχοπούλου, Η Ελληνική Θράκη, Αρχ.. Θρ. Θησ. τόμ. ΙΕ', σελ. 56.
15. Γεωργίου Ι. Γιαννακάκη, Ιστορία Θράκης, σελ. 198.
16. Αγγέλου Ποιμενίδη, Μερικά στοιχεία από την Ιστορία της Θράκης, σελ. 37.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου