«Είμαι ο Έβρος, του Ευριπίδου ο «αργυρορρύτης», ο «κάλλιστος» του Αλκαίου, της Θράκης ο «λιπαντής» και ο «υδροδότης» που ταξιδεύοντας της Θράκης της πολυάνθρωπης τους απέραντους κάμπους, βυθίζομαι — στου ταξιδιού το τέρμα — στου Αιγαίου τα περιγιάλια απέθαντος, ατέλειωτος, πολύζωος και δυνατός. Με γεννά η Ροδόπη και το Σκόμιο, με πλουτίζουν ό Τόντζος και ο Αρδίσκος κι ο περίφημος Εργίνης και με θεριεύουν οι έξι δεκάδες των ποταμιών της πλουσιόκαμπης Θράκης, της σιτοφόρας και της καρπερής, της Ελληνικής» (28).
Λόγοι από τον θράκα Πολ. Παπαχριστοδούλου, γεμάτοι αγάπην. ύμνος εις τον ποταμόν, που ο μύθος και παράδοσις τον ηθέλησαν βασιλόπουλον της Θράκης και η ιστορία τον καθιέρωσε συχνά ορόσημον των Εθνικών μας διεκδικήσεων.
Πέριξ αυτού πόλεις περίλαμπροι, αρχαίων, Ρωμαίων και Βυζαντινών, έζησαν το μεγαλείον της ακμής και εθρόνιασαν Στρατηγούς και Αυτοκράτορας και Σουλτάνους. Πλησίον του Έθνη και φύλα, πολιτισμοί και ιδεώδη έπαιξαν τον αγώνα της ζωής και του θανάτου. Σήμερον από του 1923, — γραμμή διαχωριστική δύο κόσμων (Ασίας και Ευρώπης) δίδει το όνομά του εις τον ακριτικόν μας Νομόν.
Είναι ο ποταμός από τους μεγαλύτερους του αρχαίου γνωστού κόσμου. Πηγάζει από τα όρη της Ροδόπης και της Ρίλας(29), την οποίαν ο Στράβων ονομάζει Δ ο ύ ν α κ α και ο Θουκυδίδης αναφέρει έμμεσα «ρεί (ο Ίσκιος) εκ του όρους, όθεν περ και ο Νέστος και ο Έβρος. έστι δε έρημον το όρος και μέγα, εχόμενον της Ροδόπης» (θουκ. Β, 96). Διαρρέει τας πεδιάδας Φιλιππουπόλεως και Αδριανουπόλεως και εκβάλλει, τέλος, εις τον κόλπον της αρχαίας Αίνου, με δύο κυρίως στόμια μεταξύ της αρχαίας Σάλης και της Αίνου.
Επιχειρούμεν την χωρογραφίαν των παρ' Έβρον περιοχών. Είναι όμως τούτο ένας χωρισμός συμβατικός, διότι Θράκη και Έβρος ως όροι γεωγραφικοί, Ιστορικοί, ως έννοιαι με πολιτιστικόν περιεχόμενον είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι. Εσήμαιναν κατά την αρχαιότητα την πατρίδα των αοιδών και της θρησκευτικής μυήσεως, σημαίνουν σήμερον την ανατολικήν άκρην του Ελλαδικού χώρου.
α) Κατά τους αρχαίους χρόνους, μυθικούς, κλασσικούς και Ελληνιστικούς, όταν ο ποταμός από τας πηγάς του μέχρι των εκβολών του άνηκε εις την Θράκην, η παρ' Έβρον χώρα περιελάμβανε πολλά Θρακικά φύλα. Σπουδαιότερα τούτων ήσαν οι Β έ σ σ ο ι η Β η σ σ ο ί, οι Κο ρ π ί λ ο ι, οι Β έ ν ο ι, οι Κίκονες και οι Ο δ ρ ύ σ α ι και οι κάτοικοι της Σαμοθράκης, τα τρία πρώτα αναφέρει και ο Στράβων (ζ' 331, 48). «παροικούσι δε τον Έβρον Κορπίλοι και Βρέναι έτι ανωτέρω, ειτ' έσχατοι Βέσσοι. μέχρι γαρ δεύρο ο ανάπλους». Εκ τούτων οι Β έ σ σ ο ι κατείχον την μεταξύ Ροδόπης και του άνω ρου του Έβρου χώραν, μέχρις εκείνου του σημείου, όπου είναι ο ποταμός πλωτός. Φυλή ακμαία, πολεμική, η οποία διετήρει και αρχαιότατον μαντείον του Διονύσου (Ηροδ. VII, III). Οι Βένοιη Βέννοι κατείχον την μεταξύ των Βεσσών και Κορπίλων χώραν παρά τον Έβρον. Οι Κορπίλοι μεταξύ του Έβρου και των μεσημβρινών υπωρειών της Ροδόπης. Η αρχαία περιοχή Αψυνθίς και η Αίνος ήσαν Κορπιλικαί. «η μεν γαρ Αίνος κείται κατά την προτέραν Αψυνθίδα, νυν δε Κορπιλικήν, η δε των Κικόνων εφεξής προς δύσιν» (Στράβων Ζ' 331,58) (30). Οι Κίκονες, αρχαιότατη Θρακική φυλή, κατείχε τα παράλια μεταξύ της Βιστονίδος λίμνης και του Έβρου. «ο δε χώρος ούτος (των ανωτέρω Θρακικών παραλίων) το παλαιόν ην Κικόνων» (Ηροδ. V Ι Ι, 59). Φυλή γνωστή και εις τον Όμηρον. Αναφέρεται δε και από τον Στράβωνα (VII, II, 331, 14). Ονομαστοτάτη μεταξύ Αίμου και Έβρου η φυλή των Οδρυσών. Την αναφέρουν ο Ηρόδοτος «ός (Αρτίσκος) δια Οδρυσέων ρέει» (1392), ο Θουκυδίδης» (Σιτάλκης) ανίστησιν ουν εκ των Οδρυσών ορμώμενος» (Β' 96) και ο μεταγενέστερος Στράβων (VI Ι, 331, 48), η δε ιστορία των υπήρξε σημαντική κατά τους πανάρχαιους χρόνους.
Οι κάτοικοι της Σαμοθράκης κατά τον Ηρόδοτον ήσαν Πελασγοί, η Σίντιες (αρχαίος Θρακικός λαός) η Δάρδανοι η Αρκάδες η Τρώες. Εδέσποζαν των Θρακικών παραλίων και των μικρών παραλιακών πόλεων «Σαμοθρηϊκίων τειχέων». Η λατρεία των Καβείρων πολύ ενωρίς την έκαμεν γνωστοτάτην.
Τοιουτοτρόπως κατά τους αρχαίους χρόνους η κάπως συγκεχυμένη οροθετική γραμμή των παρ' Έβρον περιοχών είναι. προς Βορράν η χώρα των Βεσσών μεταξύ Β. Ροδόπης — Έβρου και μικράς περιοχής του Έβρου — Αίμου, και μέρος της χώρας των Οδρυσών μεταξύ Έβρου — Τούντζα, προς Δυσμάς η Κορπιλική, μεταξύ Ανατ. Ροδόπης —Έβρου, προς νότον τα Θρακικά -παράλια με τους Κίκονας και την ΣαμοΘράκην και προς Ανατολάς η Παιτική, περί τον κάτω ρουν του Έβρου και η Κορπιλική Αψυνθίς.
Εντός των περιοχών αυτών υπήρχον πόλεις αρχαίαι, πρωτεύουσαι των Θρακικών Βασιλείων, κέντρα θρησκευτικής λατρείας και αργότερον κατακτήσεις των Μακεδόνων. Η αρχαιότατη Θρακική Βεσσαπάρα, η Ευμολπιάς, προς τιμήν του μεγάλου αοιδού Ευμόλπου, η οποία θα ονομασθή αργότερον Φ ι λ ι π π ο ύ π ο λ ι ς, από τον Φίλιππον της Μακεδονίας, η Πύρρος, η Β ε ρ ό η, η Ά ρ ζ ο ς, το Π έ ρ γ α μ ο ν, η Ουσκουδάμα, (η μετέπειτα Αδριανούπολις) ,Το Διδυμότειχο ν, ο Δορίσκος, φρούριον το οποίον έκτισε ο Δαρείος κατά την εκστρατείαν εναντίον των Σκυθών, η Αίνος, (η παλαιοτέρα Πολτυόμβρια), η Μ έ ν δ η, η Ζήρυνθος, η Σάμη (πλησίον της σημερινής Αλεξανδρουπόλεως), η Ζώνη, το Σέρρειον, τα Τέμπυρα, η Μεσημβρία (όχι η του Ευξείνου Πόντου, αλλά η αναφερομένη υπό του Ηροδότου εις το Ζ' 188), η Μαρώνεια κ.ά. (31)
β) Ήλθαν οι Ρωμαίοι και η Θράκη όλη έγινε μία μεγάλη Ρωμαϊκή Επαρχία (ProvinciaRomana), χωρισμένη εις 14 στρατηγίας (Praefecturas) (32). Αι παρ’ Έβρον περιοχαί ακολουθούν την κοινήν των Θρακών μοίραν. Στρατηγίαι Βεσσική, Βεννική, Κ ο ρ π ι λ ι κ ή κ.λ.π. είναι τώρα τα ονόματα των. Αι πόλεις γίνονται κάστρα Ρωμαϊκά, αλλάσσουν μερικαί ονομασίας. Η Βερόη έγινε Τραϊανέων πόλις ή Α υ γούστη Τραϊανή, η Ουσκουδάμα Α δ ρ ι α ν ο ύ π ο λ ι ς, το Διδυμότειχον Πλωτινούπολις, η Ζερνίς Τραϊανούπολις και η αρχαία Φιλιππούπολις πρωτεύουσα της θρακικής επαρχίας με Ρωμαίον Διοικητήν (επίτροπον του Σεβαστού της Επαρχίας Θράκης= Procuratorem Augusti Provinciae Thraciae). Όμως η έκτασις δεν μετεβλήθη και πίσω από την Ρωμαϊκήν κατάκτησιν ο αρχαίος δημόσιος βίος διετηρήθη (με Βουλήν, εκκλησίαν του δήμου), ο τρόπος ζωής και σκέψεως των κατοίκων της παρέμεινεν Ελληνικός.
γ) Με την δημιουργίαν του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, από τον Μέγαν Κων) τίνον, και την εφαρμογήν της νέας διοικητικής διαιρέσεως εις Διοικήσεις και Επαρχίας τα όρια των παρ' Έβρον περιοχών αυξάνονται. Η χώρα γεωγραφικώς και πολιτιστικώς ανήκει εις την νέαν πρωτεύουσαν, την Κων)πολιν. Οι δρόμοι της Δύσεως προς την Βασιλεύουσαν διέρχονται από αυτήν. Εις τας αρχάς του 5ου μ.Χ. αιώνος η μεγάλη Διοίκησις Θράκης (Diocesis Thraciarum) είναι χωρισμένη εις 6 επαρχίας εκ των οποίων αι τ ρ ε ί ς (3) έχουν έδραν πόλιν παρά τον Έβρον κειμένην. Είναι δε αυταί: α) Η Θ ρ ά κη υπό περιωρισμένην έννοιαν, ήτοι από του Αίμου μέχρι του Έβρου, με πρωτεύουσαν την Φιλιππούπολιν, β) Ο Αιμίμοντος (Haemi Montis) εκτεινόμενος από του Έβρου μέχρι των παραλίων του Ευξείνου Πόντου, με πρωτεύουσαν την Αδριανούπολιν και γ) η Ροδόπη εκτεινομένη από του ομωνύμου όρους προς Νότον μέχρι της παραλίας, με πρωτεύουσαν την Αίνο ν(33). Είναι η λαμπροτέρα εποχή, της δυνάμεως, του πλούτου, του πνεύματος δια την χώραν του Έβρου, μέχρις ότου η αυτή τραγική Ιστορία της Τουρκικής δουλείας, πολύ ενωρίτερον (1365) μ.Χ. από την Κων)πολιν, και αι επιδρομαί και κατακτήσεις βαρβαρικών φύλων του Βορρά (Βουλγάρων - Σλάβων) την οδηγήσουν εις τρομεράς Εθνικάς περιπέτειας.
δ) Παρήλθον οι Βαλκανικοί πόλεμοι, λαμπρά περίοδος του Ελληνισμού. Όμως δια της Ειρήνης του Βουκουρεστίου η Δυτική Θράκη παρεχωρήθη εις τους Βουλγάρους. μαζί της και αι παρ' Έβρον περιοχαί. Ο δε ποταμός από το 1913 μέχρι 1919 εχρησίμευσεν ως όριον μεταξύ Τουρκίας και Βουλγαρίας. Ηκολούθησεν ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος. Τα όρια της Θράκης και του Έβρου εκτείνονται ανατολικά, το όνειρον της μεγάλης Ελληνικής Ιδέας πραγματοποιείται, δι' ολίγον όμως. Διότι η Μικρασιατική καταστροφή και η Συνθήκη της Λωζάννης (14 Ιουλίου 1923) επέβαλον τον Έβρον ως όριον μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.
Σήμερον ο νέος Νομός Έβρου — τμήμα αναπόσπαστον της θρακικής γης — είναι το γεωγραφικόν και Ιδεολογικόν Βορειοανατολικόν όριον του Ελληνισμού.
28. Νέα Εστία, τ. 38 ,1945.
29. Μέρος του όρους αυτού είναι η οροσειρά του Ορβηλίου.
30. Γρηγ. Ευθυμίου, Περί οικήσεως της παρ’ Έβρσν Θράκης, σελ. 19 κ.έπ., Αθήναι 1953.
31. Γρ. Ευθυμίου, Περί οικήσεως της παρ' Έβρον Θράκης, σελ. 22 κ.έπ., Αθήναι 1953.
32. Κλαύδιος Πτολεμαίος, Γεωγραφία Γ' II.
33. Αχ. Σαμοθράκη, Λεξικόν Γεωγραφικόν και ιστορικόν της Θράκης, εν λέξει Θράκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου