ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ

Στη ΝΑ πλευρά του Διδυμοτείχου, ανάμεσα στη συμβολή των ποταμών Έβρου και Ερυθροποτάμου και το Σιδηροδρομικό σταθμό, υψώνεται ένας βραχώδης οχυρός λόφος γνωστός με το όνομα "Αγία Πέτρα" το ύψος του οποίου είναι 55,90 μέτρα

Στα 1959-60 ο καθηγητής Γεώργιος Μπακαλάκης ταύτισε το λόφο της "Αγίας Πέτρας" με την Πλωτινόπολη.

Οι πηγές μας πληροφορούν ότι η Πλωτινόπολη ιδρύθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό για να τιμήσει τη γυναίκα του Πλωτινη. Κατά τον Ιεροκλέα και τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο ήταν μία από τις πέντε πόλεις της επαρχίας Αιμιμόντου. Στα εκκλησιαστικά χρονικά αναφέρεται ως έδρα επισκόπου της αυτής επαρχίας που υπα­γόταν στο μητροπολίτη Αδριανουπόλεως. Από τον Προκόπιο επίσης είναι γνωστό ότι ο Ιουστινιανός ανοικοδόμησε τα τείχη της Πλωτινόπολης.

Το 1965, κατά την κατασκευή χαρακώματος από στρατιώτες και σε Βάθος 1,60μ. βρέθηκε η χρυσή σφυρήλατη προτομή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.)

Συστηματική ανασκαφική έρευνα πραγματοποιήθηκε στην "Αγία Πέτρα" από τη ΙΘ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων το καλοκαίρι του 1977 και στις αρχές της δεκαετίας του '80.

Το φθινόπωρο του 1996, μετά από δέκα και πλέον χρόνια, ξανάρχισαν οι ανασκα­φές στην Πλωτινόπολη. Η ανασκαφική έρευνα πραγματοποιείται (1996-2005) στο μέσον περίπου της ανατολικής, ομαλής πλαγιάς του λόφου απέναντι ακριβώς από τον ποταμό Έβρο, στην περιοχή όπου στα μέσα της δεκαετίας του '80 ανασκάφηκε το κτί­ριο με τα ψηφιδωτά δάπεδα. Ερευνάται η περιοχή Βόρεια (Τομέας Α), Δυτικά (Τομέ­ας Β) και Νότια (Τομέας Γ) του κτιρίου με τα ψηφιδωτά, με σκοπό τον εντοπισμό κτισμάτων και τη μελέτη

ΤΟΜΕΑΣ Α

Αποκαλύφθηκε τοίχος με κατεύθυνση Β-Ν. Ο τοίχος είναι κατασκευασμένος κλιμακωτά ακολουθώντας την κλίση του εδάφους. Με τα μέχρι στιγμής ανασκαφικά δεδομένα δεν είμαστε σε θέση να βεβαιώσουμε τη χρησιμότητα του. Αν δηλαδή πρόκειται για οχυρωματικό τείχος ή για κάποια άλλη κατασκευή.

Ανασκάφηκαν επίσης και λείψανα κτιρίων τα οποία μαζί με το κτίριο με τα ψηφιδωτά ανήκουν πιθανότατα σε ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα. Η κεραμική, τα νομίσματα και τα άλλα κινητά ευρήματα δείχνουν ότι ο χώρος βρισκόταν σε χρήση από το 2ο μέχρι το τέλος του 6ου αι. μ.Χ.

ΤΟΜΕΑΣ Β

Αποκαλύφθηκε δάπεδο κτιρίου ρωμαϊκών χρόνων (20 αι. μ.Χ.) και σύστημα αγωγών που θα μπορούσε - αν λάβει κανείς υπόψη του και το υπόκαυστο που βρέθηκε λίγο βορειότερα - να σχετιστεί με ένα δημόσιο λουτρό ή με λουτρό πολυτελούς κατοικίας.

Το πιο εντυπωσιακό όμως εύρημα των χρόνων αυτών ήταν ένα πηγάδι, με εσωτερική διάμετρο 2,20 μ., κατασκευασμένο με λαξευτούς γωηόλιθους σύμφωνα με το ισοδομικό σύστημα τοιχοδομίας. Αποκαλύφτηκαν 14 σειρές γωνιόλίθων, μέχρι το βάθος των 7,50 μ.. Μόλις αποκαλύφθηκε και η 14η σειρά, άρχισε να φαίνεται η θεμελίωση του πάνω στο φυσικό βράχο. Αφού λαξεύσανε το φυσικό βράχο, όπου υπήρχαν ρωγμές τοποθέτησαν ψημένες πήλινες πλάκες και κο­νίαμα, στη συνέχεια, όπου χρειαζόταν, μικρότερους λαξευμένους γωνιολίθους διαφόρων σχημάτων για να τον ευθυγραμμίσουν, και στο τέλος άρχισαν να τοποθετούν τους κανονικούς γωνιολίθους. Μέχρι στιγμής, στο Βάθος των 11,20 μ. όπου έχει φτάσει η ανασκαφή, δεν έχει ακόμη εντοπιστεί ο πυθμένας του

Η ανασκαφή εξωτερικά του πηγαδιού δεν προχώρησε σε μεγάλο Βάθος, από το φόβο μήπως η στατική κατάσταση του δημιουργούσε κάποιο πρόβλημα ασφάλειας. Αποκαλύφθηκε, ωστόσο, τμήμα της εξωτερικής πλευράς των γωνιολίθων. Επιπλέον, από την περιοχή αυτή συλλέχθηκε λεπτή κεραμική αυτοκρατορικών χρόνων. Εδώ πρέπει να σημειωθεί η μεγάλη ποσότητα λατύπης, γεγονός που αποδεικνύει ότι η τελική κατεργασία των γωνιολίθων πριν την τοποθέτηση τους γινόταν στην περιοχή αυτή.

Στο Βόρειο τμήμα του πηγαδιού και σε βάθος 2,50 μ. από το σωζόμενο χείλος του βρέθηκε άνοιγμα διαστάσεων 2,25X1,15 μ. Φράσσεται με μία κάθετη •λίθινη πλάκα η οποία φέρει αβαθείς αυλακώσεις προς την πλευρά του πηγαδιού.

Το άνοιγμα αυτό οδηγεί σε ορθογώνιο καμαροσκέπαστο θάλαμο.

Η επίχωση του θαλάμου περιείχε πέτρες, πολλές σπασμένες και ακέραιες πήλινες πλάκες, κονιάματα και πηλό. Με τη συνέχιση της ανασκαφής, και ενώ πλησιάζαμε στο δάπεδο του θαλάμου, ελαττώνονταν οι πέτρες και οι πήλινες πλάκες, και άρχισε ν'αυξάνεται η κεραμική και τα κόκαλα μεγάλων ζώων.

Αφού αφαιρέθηκε η επίχωση, αποκαλύφθηκε το δάπεδο του θαλάμου το οποίο ήταν στρωμένο με πήλινες πλάκες που σώζονται στη θέση τους μόνο στο νότιο τμήμα. Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι ο θάλαμος έχει διαστάσεις 4X2.15X3.50μ. και είναι κτισμένος με λαξευμένους γωνιόλιθους πάχους 0,46-0,52 μ. ο καθένας. Οι γωνιόλιθοι της πέμπτης σειράς είναι λαξευμένοι με τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργείται μία εσοχή, επάνω στην οποία πατά η θολωτή οροφή του. Στο κέντρο της θολωτής οροφής υπάρχει τετράγωνο άνοιγμα, ενώ στη ΒΑ γωνία βρέθηκε λίθινος κίονας.

Στη βόρεια στενή πλευρά του θαλάμου αποκαλύφθηκε άλλο άνοιγμα, το οποίο και αποτελούσε την είσοδο του. Στο πάνω μέρος της εισόδου υπάρχει μονολιθικό τοξωτό υπέρθυρο. που πατά σε δύο παραστάδες, οι οποίες σχηματίζονται από τους γωνιόλιθους κατασκευής του θαλάμου. Στην εξωτερική πλευρά της εισόδου, ανατολικά και δυτικά αυτής, αποκαλύφθηκαν δύο τοίχοι -το μήκος των οποίων είναι 3,35 μ. και το μέγιστο ύψος τους 3 μέτρα - και ανάμεσα τους σκαλοπάτια που οδηγούσαν στο θάλαμο.

Το παραπάνω συγκρότημα (πηγάδι και θάλαμος) χει σχέση με την υδροδότηση της πόλης. Θα πρέπει, δηλαδή, να χρησιμοποιούσαν το θάλαμο για την άντλησή του νερού από το πηγάδι. Αυτό εξηγεί και τις αβαθείς αυλακώσεις που έχει η λίθινη πλάκα προς την πλευρά του πηγαδιού. Θα δημιουργήθηκαν από την τριβή του σχοινιού κατά την άντληση του νερού από το πηγάδι. Το δε νερό δε θα ξεπερνούσε το ύφος του ανοίγματος. Υποθέτουμε δηλαδή τη χρήση του κάπως έτσι: Από τα σκαλοπάτια, λοιπόν, κατέβαινε, μπαίνε στο θάλαμο και οδηγούνταν στο πηγάδι όποιος ήθελε ν' αντλήσει νερό.

Τέλος, εντοπίστηκε και ένα αδιατάραχτο προϊστορικό στρώμα. Αποκαλύφθηκαν 35 πασσαλότρυπες. Βρίσκονται σε ευθύγραμμη διάταξη σε δύο παράλληλες σειρές. Έχουν κατεύθυνση Δυτικά-Ανατολικά. Το στρώμα αυτό χρονολογείται στη Νεότερη Νεολιθική Περίοδο. Τα ευρήματα από το προϊστορικό αυτο στρώμα ήταν κεραμική, λεπίδες από πυριτόλιθο, πελέκεις και τριβεία.

ΤΟΜΕΑΣ Γ

Αποκαλύφθηκαν μόνο δύο τμήματα τοίχων που χροονολογούνται στους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους.

Παρατηρήσεις

Η κεραμική (και από τους τρεις τομείς) των ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων περιλαμβάνει συνήθως αβαφή αγγεία καθημερινής χρήσης, μερικά απο τα οποία είναι χειροποίητα. Βρέθηκαν επίσης σιδερένια, χάλκινα και οστέινα αντικείμενα, πήλινα υφαντικά βάρη, σφονδύλια, πολλά λυχνάρια, κοσμήματα και αρκετά τμήματα γλυπτών.

Η κεραμική των κλασικών χρόνων είναι του τέλους 5ου , 4ου και 3ου αι. π.Χ. Βρέθηκαν όστρακα με διακόσμηση «Δυτικής κλιτύος», αρκετές βάσεις οξυπύθμενων αμφορέων του 4ου αι. π.Χ. και όστρακα από μελαμβαφή αγγεία -ως επί το πλείστον σκυφίδια και κάνθαροι - που χρονολογούνται στο β' μίισό του 4ου αι. π.Χ. Μαζί με τα παραπάνω βρέθηκαν και όστρακα από γκρίζο πηλό. Στα ίδια στρώματα βρέθηκε και καλής ποιότητας χειροποίητη εγχώρια («Θρακική») κεραμική με εμπίεστη και πλαστική σχοινοει­δή διακόσμηση. Έτσι επιβεβαιώνεται η αρχική υπόθεση του καθηγητή Μπακαλάκη για παρουσία Θρακικού πληθυσμού και Ελλήνων στα προχριστιανικά χρόνια.

Οι ενσφράγιστες λαβές χρονολογούνται στο β' μισό του 4ου αι. π.Χ. και προέρχονται από εργαστήρια της Θάσου, Αίνου και Ακάνθου.

Τα νομίσματα είναι πολλά, ως επί το πλείστον χάλκινα και λίγα ασημένια. Το πιο παλιό - από τα ταυτισμένα - χρονολογείται στο 400 π.Χ. και προέρχεται από τα Κύψελα (20 χιλιόμετρα ανατολικά του Έβρου). Βρέθηκαν επίσης νομίσματα Αμαδόκου, Φιλίππου, Αλεξάνδρου Γ', Αντιόχου Β΄, Αυρηλιανού, Λικινίου II, Ιουστίνου II και χρονολογούνται από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ.

Αυτά είναι τα αρχαιολογικά στοιχεία που έδωσε μέχρι στιγμής η αρχαιολογική έρευνα στην Πλωτινόπολη. Γενικά αλλά και επί μέρους προβλήματα και ερωτήματα σχετικά με την τοπογραφία και την οργάνωση της αρχαίας πόλης θα πρέπει να απαντηθούν. Όμως, όλα αυτά είναι πολύ αβέβαια και δυσκολοαπόδεικτα, τουλάχι­στο στο σημερινό στάδιο της έρευνας. Για την παλιότερη, την πριν την Πλωτινόπολη πόλη, ένα επιπλέον ερώτημα προβάλλει έντονο. Υπήρξε πράγματι θρακική πόλη και ποιο ήταν το όνομα της ; Η συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας μπορεί να λύσει τα παραπάνω προβλήματα και να μας οδηγήσει σε εγκυρότερη ερμηνεία και ασφαλέστερα συμπεράσματα και τέλος ίσως μας χαρίσει την πιο μεγάλη αμοιβή· την απάντηση για το όνομα της πόλης πριν την Πλωτινόπολη.