Καταγραφή: "οι Μύλοι"

Νερόμυλοι στον Ανά Ντερέ, ποτάμι μικρό που περνούσε κάτω στον κάμπο, από τη Βίζα πέντε περίπου χιλιόμετρα.


Τρεις νερόμυλοι, ο ένας με μία πέτρα, ο δεύτερος με δύο πέτρες και ο τρίτος με τρεις πέτρες, του Στέργιου Τσορμπατζή, που τον άφησε κληρονομιά στην γυναίκα του, Γιαννίνα.
Ένας μικρός μυλάκος στην έξοδο του Μάχαρα στο μικρό ποταμάκι που έβγαινε από τον Μαχάρα (χαράδρα), που ήταν σαν χείμμαρος και δούλευε μόνον περίπου μετά το φθινόπωρο με μικρή κίνηση, μια μικρή πετρούλα.
Ο Ανά Ντερές, ήταν παραπόταμος του Εργίνη ποταμού (Αγρινίου), ο οποίος επήγαζε από τα βουνά Στράντζας, ακολουθούσε δυτικό δρόμο, διέσχιζε όλην την Ανατολική Θράκη και έπεφτε στον Έβρο, κοντά στα σημερινά Ύψαλα.
Ο Έβρος που χωρίζει σήμερα την Ανατολική Θράκη από τη δυτική (Ελλάς – Τουρκία) πηγάζει από την ανατολική πλευρά του όρους Ρίλα της Βουλγαρίας, φθάνει στην Ανδριανούπολη ( δυτικά), δέχεται τους παραποτάμους, Αρδα και Τούντζα, παρακάτω, όπως είπαμε τον Εργίνη και εκβάλει πλωτός στον κόλπο του Αίνου (ανατολικά της Αλεξανδρουπόλεως) μέσα στον Έβρο και η νησίδα Γκιούρ Αντά (Ελληνική).
Μύλοι λοιπόν στον Ανά Ντερέ και εκεί οι Βιζιώτες και τα γύρω χωριά άλεθαν τον μήνα Οκτώβριο για ολόκληρη τη χρονιά, 1500-2000 οκάδες σιτάρι, ανάλογα με την οικογένεια και γιαρμάδες για τα ζώα. Με τις ημέρες το άλασμα.
Μια εβδομάδα, δέκα ημέρες, στο μύλο, και εκεί τα βράδια τσιμπούσια, κρασί, μούστος, ρακί, αυγά, τουρσιά, κολιοί, και πίτες ειδικές που έκαναν οι μυλωνάδες με αλεύρι των πελατών. Στο Λουλέ Μπουργκάς υπήρχαν μεγάλοι μύλοι που δούλευαν με γκάζι και εφοδίαζαν φυσικά την ανατολική Θράκη. Νερόμυλοι σε όλο τον ρου του Εργίνη, και των παραποτάμων όπως στον Ανά Ντερέ της Βίζας.